Aften? Denk aan coeliakie.

In Nederland is de prevalentie van coeliakie naar schatting 1:150. Hoeveel mensen met coeliakie heeft u in uw praktijk? En kunt u bijdrage aan het stellen van de diagnose? Wellicht wel, na het lezen van deze blog.

Een vroege diagnose bespaart niet alleen veel leed, maar verkleint ook de kans op het ontstaan van darmkanker, mits aan het dieet wordt gehouden.Vergeet niet een groot deel van de nieuwe patiënten is volwassen. Mensen met coeliakie hebben eveneens een verhoogd risico op het ontwikkelen van osteoporose.

Coeliakie

Bij mensen met coeliakie veroorzaakt voedsel dat gluten bevat, beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm.Gluten is de in alcohol-oplosbare eiwitfractie van tarwe, rogge, kamut, spelt, en gerst en haver. Daardoor kan de darm zijn werk niet goed meer doen. Een gezonde dunne darm heeft aan de binnenkant een groot aantal darmvlokken met een enorm oppervlak. Dit oppervlak zorgt ervoor dat er voldoende capaciteit is voor voedselopname. Een persoon met coeliakie is intolerant voor gluten. De darmvlokken atrofiëren als gevolg van contact met gluten (vlokatrofie), waardoor er minder voedingsstoffen door de darmen worden opgenomen. Het is niet duidelijk of de aften die ontstaan bij coeliakie in de basis het gevolg zijn van vitamine-deficiëntie, die ontstaat door de verminderde opname.

De diagnose

Het stellen van de uiteindelijke diagnose is voorbehouden aan de arts. De arts zal door middel van een bloedonderzoek, gastroscopie en/ of een biopt de diagnose stellen. Vooraf aan het biopt wordt meestal een bloedtest afgenomen. De uitslag van deze bloedtest heeft een hoge betrouwbaarheid maar geen 100%.

Hieronder vindt u de symptomen en risicofactoren waarop u kunt letten:

Symptomen en risicofactoren. Kijk verder dan de mond groot is!

Mond

• Recidiverende aftueuze stomatitis, (waarvoor geen oorzaak wordt gevonden)
• Glazuurhypoplasie (bij ongeveer 20% van de cliënten)
• Vertraagde tanderuptie (bij kinderen)

Gastrointestinaal

• Diarree (niet bij alle volwassenen), remsporen in het toilet, overmatig stinkende ontlasting, spastische darmen, malabsorptie, verstopping.

Gewichtsverlies

• Ondergewicht (bij kinderen: dunne armen of benen, smalle kaken), door malabsorptie. Let op! veel coeliakie patiënten compenseren met hoge calorie-inname en hebben een normaal gewicht.

Groeistoornissen

• Vertraagde groei, (ook vertraagde tanderuptie en onvolledig ontwikkeld glazuur), vertraagde pubertijd.
• Onvruchtbaarheid

Bloedarmoede

• IJzer-anemie, maar ook deficiënties van B12 en foliumzuur door malabsorptie. Eerste indicatie is klinische blik (denk ook aan end-organ deficiency).

Groepen met een hogere verdenking op coeliakie

• Personen met diabetes mellitus type 1 en andere auto-immuunstoringen, zoals Hashimoto en Sjögren.
• Directe familieleden (1^ste en 2^de graads) van personen met coeliakie.
• Cliënten met syndroom van Turner, Williams of Down.

Wat te doen bij vermoeden coeliakie? 

• Vraag door naar symptomen van coeliakie.
• Verwijs naar de huisarts voor diagnose of voorzie je cliënt van informatie: Maag Lever Darm Stichting of Nederlandse Coeliakie Vereniging

Meer lezen over aften en coeliakie? Je vind meer informatie op bladzijde 139 en 178 van het boek Voeding en Mondgezondheid.

Foto-credits: voorlichtingsbureau brood.