Voor preventieve zorg heeft de zorgverlener veel vaardigheden nodig.Om een client te kunnen helpen heb je veel informatie nodig van de cliënt. Zo krijg je inzicht in wat de cliënt nodig heeft, verwacht en wil bereiken. Om dit inzicht te vergaren is het belangrijk de juiste vragen te stellen, maar vooral ook goed te luisteren naar de antwoorden.En daar gaat deze blog over: luisteren.
Luisteren
De allerbelangrijkste vaardigheid voor een zorgverlener is ‘luisteren’ . Luisteren is een vaardigheid die je kan aanleren. En al hoewel we iedere dag ‘ horen wat iemand zegt’ is luisteren naar wat iemand zegt moeilijker. Wat we verstaan is persoonlijk. Ook wij als zorgverleners horen wat we willen horen. Heel veel dingen zien en horen we niet omdat we er niet op letten, gekleurd zijn door ons eigen gevoelsleven en referentiekader (bias). Een goed luisteraar is iemand die zich in leeft in de gedachten wereld en het gevoelsleven van de ander. Luisteren doe je ook met je ogen. Naast stem, woordkeuze en intonatie kijken we ook naar gezichtsuitdrukkingen, gebaren en houding tijdens het luisteren.
Actief luisteren
We luisteren 2-3 x sneller dan we kunnen praten. Het is daarom eenvoudig om af te dwalen als iemand aan het praten is. Luisteren vereist concentratie. Veel mensen zijn tijdens het luisteren al bezig zijn reactie te formuleren. Luister je dan nog wel? Actief luisteren doe je door de juiste zithouding en aansporing te maken, zodat de spreker zich bemoedigt voelt om door te praten. Dit kan zowel verbaal als non-verbaal.
Luisteren kan op vele manieren:
Informatief luisteren.
Als je informatie wilt opnemen let je op de grote lijn van het verhaal en de details, zodat je het kan begrijpen en reproduceren. Dit wordt ook wel informatief luisteren genoemd.
Selectief luisteren.
Bij selectief luisteren luister je naar het gehele verhaal maar intensiever naar de onderdelen die jij interessant vindt.
Evaluerend luisteren.
Als iemand je wil overtuigen van een standpunt of wilt overhalen tot gedragsverandering pas je vaak een andere luisterstrategie toe, die van evaluerend luisteren. Bij evaluerend luisteren probeer je een oordeel te vormen over wat iemand zegt door wat de spreker zegt te toetsen aan je eigen kennis, logica en opvattingen. Je probeert hiermee eigenlijk te achterhalen wat de spreker wil bereiken.
Bij evaluerend luisteren interpreteren we de informatie die we hebben ontvangen. Om erachter te komen of deze informatie juist geïnterpreteerd is toetsen we deze bij de cliënt: “Begrijp ik het goed als u zegt dat u heel graag zou willen wandelen, maar dat u er geen tijd voor heeft?” En: “U zegt dat u graag uw partner wilt helpen, maar toch doet u het niet. Begrijp ik dit goed?”
Soms heb je om tot de kern van het probleem te komen meer informatie nodig. Het stellen van de juiste aanvullende vragen kan opheldering geven.
U zegt dat u heel graag zou willen wandelen, maar dat u er geen tijd voor heeft?
Voorbeeld vragen om tot de kern te komen:
- Kunt u mij vertellen hoe u dag er uitziet (tijdsindeling).
- Wat maakt dat u niet kunt wandelen?
- Wat doet u nu in plaats van wandelen?
- Hoe zou u tijd kunnen vrijmaken om te wandelen?
U zegt dat u graag uw partner wil helpen, maar toch doet u het niet.
Voorbeeld vragen om tot de kern te komen:
- Wat is de reden dat u dit niet doet?
- Wat houdt u tegen om uw partner te helpen?
- Hoe zou u uw partner zou willen helpen?
- Waarmee/ waarom zou u uw partner willen helpen?
Door te luisteren naar de antwoorden op vragen krijg je meer inzicht in je cliënt en is het mogelijk om de juiste gezamenlijke doelen op te stellen en te evalueren. Luisteren is een belangrijke basisvaardigheid voor zorgverleners. Ongeveer de helft van onze communicatie bestaat uit luisteren. Goed om eens stil te staan bij die van jou?