Om maar gelijk de vraag te beantwoorden: Nee, dat is zover we weten niet mogelijk. Bij het behandelen van parodontitis komt meer kijken dan alleen voeding. Dit betekent niet dat leefstijl en voeding irrelevant zijn bij de preventie en behandeling van parodontitis.
In deze blog geef ik meer uitleg over hoe het inzetten van voedingsadvies en/of een diëtist een onderdeel kan zijn bij de behandeling van parodontitis. Ook gaan we de belangrijkste voedingsstoffen doornemen die van belang zijn bij de behandeling en preventie van parodontitis.
Diagnose
Bij het diagnosticeren van parodontitis wordt er gehandeld volgens de richtlijn Parodontale Screening, Diagnostiek en Behandeling in de Algemene Praktijk. Eind 2020 verving deze richtlijn het Paro-protocol. In de richtlijn Parodontale Screening staat aangegeven dat voor een voedingsanamnese en voedingsadvies doorverwezen kan worden naar een diëtist.
Wegens de asymptomatische aard van parodontitis, is de patiënt zijn zich vaak niet bewust van de ontwikkeling van parodontitis. Pas op het moment dat de parodontitis zich in een verder gevorderd stadium bevindt, ervaart de patiënt vaak pas klachten. Tegen de tijd dat de cliënt bij de tandarts of mondhygiënist komt met klachten, is parodontitis al niet meer in het beginstadium. Hierdoor kan het nodig zijn dat er een flink aantal tandheelkundige ingrepen gedaan moeten worden om het gebit van de cliënt te redden. Parodontitis wordt daarom ook wel de sluipmoordenaar van het gebit genoemd.
Voeding
De enige manier dat voeding (met uitzondering van sondevoeding) het lichaam inkomt, is via de mond en langs het gebit. De voedingsstoffen (nutriënten) in voedingsmiddelen, dragen voor een groot gedeelte bij aan het onderhouden van het parodontium. Deze nutriënten zijn van absolute noodzaak voor het onderhoud van alle weefsels in het lichaam, dus ook tanden en tandvlees.
Nog niet alles is bekend over de invloed van vitamines en mineralen met betrekking tot parodontitis, maar met de huidige kennis kan er worden gesteld dat het parodontium en de algehele mondgezondheid belang heeft bij het hebben van voldoende van deze nutriënten. Hieronder een overzicht met wat we wel al weten over enkele invloedrijke nutriënten die gunstig zijn bij het voorkomen van parodontitis.
Vitamine C
In diverse onderzoeken is een relatie aangetoond tussen diepere pockets en meer aanhechtingsverlies bij verlaagde vitamine C-waarden in serum of plasma. Lage vitamine C-waarden in het bloed zijn geassocieerd met de toename van de ernst van parodontitis. Vitamine C versterkt het tandvlees en het zachte weefsel in de mond, en kan voorkomen dat de tanden los komen (1,2).
Waar het inzit: je weet waarschijnlijk al dat citrusvruchten rijk zijn aan vitamine C, maar je kunt het ook vinden kiwi, paprika, aardappelen en bladgroenten.
Vitamine A
Vitamine A-tekort in relatie tot parodontitis is vooral aangetoond in epidemiologische studies gedaan in ontwikkelingslanden. Hieruit blijkt dat een tekort aan vitamine A leidt tot meer parodontitis, al blijken tandplak en leeftijd belangrijkere determinanten te zijn. Vitamine A helpt om de slijmvliezen gezond te houden. Het voorkomt een droge mond en helpt bij het genezen van de mond (3).
Waar het inzit: Dierlijke producten als vis, ei en lever. Ook in groene bladgroenten zoals spinazie, boerenkool en in oranje gekleurde fruit en groentesoorten zoals: abrikozen, pompoen, zoete aardappelen en niet te vergeten, wortel. Deze groenten en fruit bevatten een hoog gehalte aan bètacaroteen, dat door het lichaam wordt omgezet in vitamine A.
Vitamine E
Het lijkt erop dat vitamine E uitsluitend in combinatie met andere vitamines en antioxidanten een positief effect heeft op parodontitis. In één onderzoek naar het effect van suppletie van vitamine E bij mensen met parodontitis (om de dag 200 mg) is een gunstig effect op parodontale parameters geassocieerd met ontsteking gevonden, maar geen vermindering van het verlies van alveolair bot (4).
Waar het inzit: Plantaardige oliën, noten en zaden.
VItamine D en calcium
Het meeste onderzoek is verricht naar parodontitis in relatie tot de calcium- en vitamine D-inname en uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat deze nutriënten een rol kunnen spelen bij de preventie van parodontitis (5). Vitamine D en calcium hebben samen als belangrijke functie dat zij essentieel zijn voor de ontwikkeling van botten, gewrichten en gebitselementen.
Waar Vitamine D inzit: Vette vis, eieren, champignons en paddenstoelen, verrijkte voedingsmiddelen met vitamine D.
Waar Calcium: Zaden, kaas en yoghurt en melk, bonen, linzen en amandelen.
Magnesium
Magnesium speelt mogelijk een rol bij het behoud van gebitselementen. Deze aanname is gebaseerd op de rol van magnesium in de fysiologie en de rol in de botopbouw. Er is niet veel onderzoek, belangrijkste aanwijzingen hiervoor komen uit het onderzoek van Meisel uit 2005 (6). Uit deze experimentele studie bleek dat bij mensen ouder dan veertig jaar een lage serumconcentratie van magnesium is geassocieerd met diepere pockets en verlies van aanhechting van het steunweefsel van de gebitselementen. De testpersonen met de hogere magnesiumwaarden waren in het bezit van meer eigen gebitselementen en gebruikten allen een magnesium- supplement.
Waar het inzit: Avocado, noten en zaden, peulvruchten, tofu, volkorenproducten, groene bladgroenten.
Voedingsvezels
In een onderzoek uitgevoerd onder 60-70 jarige mannen is de rol van voedingsvezel bestudeerd. Hoe meer voedingsvezels de proefpersonen aten bij gelijkblijvende energie-inname des te geringer hun kans was op het ontwikkelen van parodontitis. De onderzoekers vermoeden dat dit komt, doordat de insulinegevoeligheid van de proefpersonen verbeterde naarmate zij meer voedingsvezels aten (7).
Waar het inzit: Volkoren graansoorten zoals: Volkorenbrood, volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa en havermout. Maar ook in groenten, fruit, bonen en peulvruchten.
Toepasbaarheid
Nutriënten spelen een rol spelen bij het voorkomen van parodontitis en onderhouden van het gebit. Het afnemen van een voedingsanamnese, de anamnese beoordelen en het opstellen van een voor de patiënt bruikbaar voedingsadvies kost tijd en vergt voldoende parate kennis over voeding en parodontitis. Een samenwerking met een diëtist kan uitkomst bieden voor de patiënt.
Hieronder nog een aantal vuistregels opgesteld voor mensen met parodontitis:
- Eet gevarieerd en uit de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum of Voedingspiramide.
- Eet dagelijks 250 gram groenten en 200 gram fruit.
- Vervang geraffineerde graanproducten door volkorenproducten.
- Mijdt suikerhoudende dranken en voedingsmiddelen
Bovenstaande nutriënten/voedingsmiddelen kunnen dus bijdragen aan het voorkomen van parodontitis. Door de behandeling door de tandarts en mondhygiënist uit te breiden met hulp bij het aanpassen van het voedingspatroon, kan situatie van de cliënt met parodontitis mogelijk sneller of langduriger verbeteren.
Wanneer een tandarts of mondhygiënist een diëtist kan inschakelen?
1.Als uit een preventieve voedingsanamnese een onvolwaardige voeding blijkt
2 Als klachten niet voldoende verbeteren (behandeling niet effect sorteert dat zou moeten)
3.Als er sprake is van aanvullende risicofactoren en ziekten die de mondgezondheid beïnvloeden (denk aan overgewicht, hypertensie, diabetes).
In dergelijke gevallen is het raadzaam om niet alleen tandheelkundige hulp te bieden aan de patiënt, maar ook voedingskundige hulp om de voedingstoestand nader te beoordelen.
Tijdens de behandeling kan de diëtist helpen bij de veranderingen in het voedingspatroon. Je kan als tandartsen en mondhygiënist ook deveranderingen in het voedingspatroon zelf begeleiden.
Ik raad je natuurlijk wel aan om je daarin extra te scholen. De opleiding mondzorgkunde bevat gemiddeld maar vier uur voedingsleer. Wil je de cliënt meer informatie meegeven over hoe voeding en leefstijl een positieve rol kan spelen bij het voorkomen van parodontitis? Of geef je liever zelf advies?
Naast de e-learning voeding en mondgezondheid (20 KRM punten) geef ik ook samen met Yvonne Kort de cursus Leefstijl en Parodontitis. Doe je ook mee?
Bronvermeldingen:
- The Relationship between Vitamin C and Periodontal Diseases: A Systematic Review. (2019, 1 juli). PubMed Central (PMC). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6678404/#:%7E:text=The%20patients%20with%20a%20lower,absorption%20was%20also%20not%20improved
- Velden, U. (2020, 1 januari). Vitamin C and Its Role in Periodontal Diseases – The Past and the Present: A Narrative Review. ResearchGate.
https://www.researchgate.net/publication/340413480_Vitamin_C_and_Its_Role_in_Periodontal_Diseases_-_The_Past_and_the_Present_A_Narrative_Review - Nutraceuticals in Periodontal Health: A Systematic Review on the Role of Vitamins in Periodontal Health Maintenance. (2018, 1 mei). PubMed Central (PMC). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6099579/
- Singh, N. (z.d.). Vitamin E supplementation, superoxide dismutase status, and outcome of scaling and root planing in patients with chronic periodontitis: a randomized clinical trial. PubMed. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23688096/
- Dixon, D., Hildebolt, C. F., Miley, D. D., Garcia, M. N., Pilgram, T. K., Couture, R., Anderson Spearie, C., & Civitelli, R. (2009). Calcium and vitamin D use among adults in periodontal disease maintenance programmes. British dental journal, 206(12), 627–617. https://doi.org/10.1038/sj.bdj.2009.519
- Meisel, P., Schwahn, C., Luedemann, J., John, U., Kroemer, H. K., & Kocher, T. (2005). Magnesium Deficiency is Associated with Periodontal Disease. Journal of Dental Research, 84(10), 937–941. https://doi.org/10.1177/154405910508401012
Linden, G. J., McClean, K. M., Woodside, J. V., Patterson, C. C., & Kee, F. (2009, 1 augustus). Antioxidants and periodontitis in 60-70-year-old men. ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/26763414_Antioxidants_and_periodontitis_in_60-70-year-old_men